Araçların çoğaldığı, kaza riskinin arttığı günümüzde hepimiz biliyoruz ki güvenlik donanımları ve ek fren destek sistemleri artık araçların olmazsa olmazıdır. Çok duymuşuzdur ABS, ASR, ESP, BAS … gibi kavramları. Fakat ne işe yaradıkları, nasıl çalıştıkları, niçin günümüzde vazgeçilmez olduklarıyla ilgili bilgilenmek her sürücünün görevidir. Çünkü bu konu öncelikle insan hayatıyla ilgilidir.
Fren sistemi ve çeşitleri konusunda gelişen teknoloji her geçen gün bazı yeniliklere imza atmaktadır. Temel olarak frenlemeyi sağlayan sistemi duyduk, biliyoruz. Fakat şunu bilmek gerekiyor ki: aslında fren sistemine destek olan “yardımcı ek sistemler“dir esas can alıcı işi yapan. Biz de ABS, ASR, ESP gibi adını duyup anlamını tam bilmediğimiz 6 kavramdan bahsedeceğiz bu makalede. Buyrun bilgiye…
ABS
“Anti-Lock Breaking System”(Kilitlemeyi Önleyici Sistem) şeklinde açılımı olan bu sistem, Ek Fren Destek Sistemleri ‘nin tümünün atasıdır adeta. Günümüzde bir aracın olmazsa olmazıdır. Çünkü hızlı giden bir araçta ani fren yaptığımızda tekerleklerin frenin etkisiyle kilitlenip kontrolsüz şekilde kaymasını önlemeye yarar. Olası risk anında biz frene tek hamlede tüm gücümüzle basarız. Fakat ABS sistemi bu durumu algılayarak kızaklamayı önlemek için saniyede onlarca kez frene basıp çeker. ABS’li araçta ani fren yaptığımızda fren pedalının ayağımıza verdiği titreşim tepkisi de bu sebeple oluşur. Ayrıca b sistem sadece yüksek hızlarda değil, toprak, çamur, kar, buz gibi zeminlerde de işe yarar.
ABS sistemi, ABS kontrol ünitesince kontrol edilir. Sistemdeki ABS kumanda grubu vasıtasıyla hidrolik pompalara gerekli basıncın arttırıp azaltılması senaryosuyla çalışan bir yapısı vardır.
Patenti ilk olaran 1920’de Almanya’da alınmıştır. 1950’lerde sivil uçaklarda kullanılmıştır. Otomobillerde ise ilk olarak 1978’de Mercedes S serisinde rastladığımız sistemi daha sonra BMW 7’de de görmekteyiz. 1987’den sonra tüm Mercedes’lerde standart hale geldi. 2013’lü yıllara kadar ABS’siz araçların sıfır olarak satılabildiği ülkemizde şükürler olsun ki artık ABS’siz sıfır araç yoktur. :)
ASR
“Anti Schlupf Regelung”(Anti Patinaj Sistemi) şeklinde açılımı olan sistem, 1987’den beri otomobil dünyasında varolmuştur. ASR’nin temel amacı aracın patinaja düşmesini önlemektir. ABS sistemiyle entegre bir şekilde çalışır. Araçta tekerlerin dönme hızını algılayan sistem bulunur. ASR sistemi, tekerlerden bir tanesinin diğerlerinden fazla döndüğünü fark ettiğinde devreye girer. ABS sisteminin yardımıyla fazla dönen, yani patinaja düşmüş tekerleğe fren yaptırır. Bu sayeden gereksiz patinaj önlenir ve araç sağlıklı bir şekilde ilerlemeye devam eder.
ASR sistemi araç içerisinden kapatılabilen bir sistemdir. Fakat her durumda kapatılması doğru değildir. Yalnızca araç çamura veya kara battığında zemini kazıyarak aracı battığı yerden çıkarabilmek için kapatılır. Buzlu zeminde kapatmanın herhangi bir faydası yoktur. Hatta buzda faydasından çok zararı vardır.
ESP
”Electronic Stability Program” (Elektronik Stabilite Programı) manasına gelen bu sistem ABS ve ASR sistemiyle birlikte çalışır. İlk olarak 1995’te Mercedes CL modelinde ortaya çıktı.
Virajlarda veya önümüze birden çıkan nesnelere çarpmamak için ani yön değişimlerinde aracın kütlesi anında istenen yöne gidemeyebilir. Ya önden kayar ya da arkadan kayarak kontrolü kaybetmemize sebep olabilir.
İşte bu hayati öneme sahip sistem de bu duruma maruz kaldığımızda imdada yetişir. Aracın tam ortasında ve direksiyonda harekete ve yöne duyarlı denge sensörleri bulunur. Yukarıdaki gibi bir senaryoda sensörler araçtaki dengesizliği ve hangi yönde dengesizlik olduğunu fark ederler. Ardından kaymanın olduğu yönün çaprazındaki tekerleğe fren yaptırarak aracı tekrar gidilmek istenen yola sokar. (Örneğin araç sağa önden açılıyorsa sol arka, sola arkadan kayıyorsa sağ ön tekerleği frenler. ) Ayrıca ASR sistemiyle entegre çalıştığı için gereksiz patinajı, ABS sistemiyle entegre çalıştığı için kızaklamayı önleyerek işini yapar.
ESP sistemi sürekli aktif haldedir. Araç içerisindeki “ESP OFF” tuşuyla pasif konuma getirilebilmektedir. Fakat her ne kadar pasif konumda olsa da sıkıntılı bir durum sezdiğinde çoğu araçta kendiliğinden tekrar devreye girebilen bir yapıdadır. Şimdi diyeceksiniz ki bu kadar gerekli bir sistemi niçin kapatma ihtiyacı hissedelim. Cevap basit: karlı ve buzlu yollar. Ağır kış şartlarında araç dengesizliği ve kayma eğilimini çok fazla gösterir. Bundan dolayı sistem sürekli devreye girerek aracın hareket etmesini engellemesin diye kapatılabilir.
Bunun dışında ESP kapatmak için çılgın ruhlu arkadaşların bir sebebi daha var: yanlamak :)
BAS
“Brake Assist System” (Fren Yardım Sistemi) şeklide açılımı olan sistem ABS ile entegre biçimde çalışır. BAS‘ın amacı acil durumlarda frene kuvvetsiz basıldığında azami fren basıncını uygulayarak frenleme şiddetini arttırmaktır. Bunu sağlarken aynı zamanda ABS’nin de yardımıyla kızaklamayı da önleyerek sağlıklı ve hızlı durabilmeyi sağlar.
İlk olarak 1997’de Mercedes marka araçlarda kullanılmıştır. Ayrıca BAS sistemi, Daimler AG firmasının tescilli markasıdır. 2011 yılından itibaren Avrupa Birliği’ndeki her araçta zorunlu bir sistemdir.
TCS
Öncelikle “Traction Control System” (Çekiş Kontrol Sistemi) olarak bilinen sistem için ABS’nin olması gerekir. Araçta çekişi gerçekleştiren tekerlerin birinin patinaja düştüğü anda devreye girer. Bildiğimiz üzere çekiş görevinde olan karşılıklı tekerlekler düz yolda aynı, virajlarda ise dönüş açısıyla uyumlu şekilde farklı hızda dönmelidir. Düz yolda veya virajda patinaja düştüğümüzde aracın çekişini kontrol altına alarak sağlıklı ilerlemeyi sağlar.
Öncelikle patinajı ABS yardımıyla önler. Ardından aracın motoruyla irtibata geçerek patinajdaki tekerlere giden motor gücünün azalması komutunu verir. Yalnız bunu basit bir ASR gibi sadece patinajdan kurtulma amacıyla değil aynı zamanda tekerleklerin çekişini kontrol etmek amacıyla kullanır. ASR’nin gelişmiş versiyonudur bir nevi. Araçtaki çekiş kayıplarını önlemek temel görevidir. Ayrıca TCS’yi de Mercedes firması hayatımıza katmıştır.
VSM
Ek Fren Destek Sistemleri ‘nden olan “Aktif Kontrol Sistemi” ismiyle Türkçeleştirilen bu yapı, ABS ve ESP ile birlikte çalışır. Araçtaki ESP off tuşuyla ESP ile birlikte devreden çıkarılabilir. 15km üzerindeki hızlarda viraj almak, ayrıca 30km üzerinde engebeli yollarda frenlemeyi sağlamak amacıyla görevli sistemdir. Sürüş sırasında farklı senaryolardaki yollarda araç dengesini ve direksiyon tepkisini iyileştirmekle görevlidir. Ayrıca frenleme sırasında sağ ve sol tekerlekler arasındaki sürtünme katsayısını hesaplar. ESP ile de entegre biçimde çalışan sistemdir.
Otomatik vites çeşitleri ile ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz
